Prefab: antwoord op huidige en toekomstige uitdagingen

Artikel delen

In de bouw- en renovatiesector wordt volop geïnnoveerd. Dat moet ook wel, gezien het grote tekort aan arbeidskrachten en de opgave die voortvloeit uit de gemaakte bouw- en klimaatafspraken. Ook op het kostbare vlak van bouwfouten is nog een wereld te winnen. Industrialisatie, modulair bouwen, digitalisering en prefabricage (samen: prefab) zijn ontwikkelingen die daarbij heel goed kunnen helpen. Vakbeurs PREFAB laat talrijke oplossingen zien voor zowel kleine als grote projecten.

Prefab

Digitalisering, circulariteit en prefabricage winnen snel terrein. In steeds meer bouw- en renovatieprojecten worden tegenwoordig prefab oplossingen gebruikt. Dat kan een kant-en-klare dakkapel zijn, maar ook een scharnierkap of complete gevel met gevelbekleding, kozijnen en beglazing die rustig door een kraan naar zijn plek wordt gehesen. Nog verder gaan de hedendaagse woningfabrieken waar complete woningen worden gefabriceerd. Deze gaan in losse modules naar de bouwplaats, waar ze alleen nog geassembleerd hoeven te worden.

Waarom prefab?

PrefabWoningnood staat weer hoog op de maatschappelijke agenda. De komende tien jaar moeten er dan ook ongeveer 900.000 nieuwe woningen bij komen om het woningtekort te beheersen. In het regeerakkoord hebben de vier coalitiepartijen al afgesproken om de woningbouw te versnellen tot 100.000 woningen per jaar. Prefabricage (waarbij automatisering van het proces een grote rol speelt) kan voor de gewenste versnelling zorgen.

Prefabricage biedt echter nog meer voordelen. Zo zijn we begonnen aan de energietransitie, waarbij voor 2050 onder meer ruim zeven miljoen woningen en één miljoen gebouwen van het aardgas af moeten. Het in één dag vervangen van verouderde gevels en daken van bestaande woningen door goed geïsoleerde nieuwe prefab gevels en daken biedt natuurlijk veel voordelen.

Te weinig handjes en hoge faalkosten
RijVerder is er een toenemend tekort aan vakmensen. Enerzijds doordat veel vakmensen tijdens de crisisjaren zijn uitgestroomd, anderzijds door vergrijzing en het feit dat de bouw – onterecht – een slecht imago heeft bij veel jongeren. Prefabricage maakt de bouw aantrekkelijker voor jongeren: denk aan de verdergaande automatisering en robotisering en het werken in geconditioneerde omstandigheden. Verder zijn de faalkosten in de bouw verder terug te dringen: die bedragen al meer dan € 5 miljard per jaar! Doordat de kans op fouten met prefabricage sterk terugloopt, kunnen de faalkosten ook sterk worden veminderd. In geconditioneerde productielocaties worden met geavanceerde apparatuur prefab elementen gemaakt. De bouwplaats wordt daardoor steeds meer een assemblageplaats, in plaats van een plek waar in weer en wind talrijke bouwmaterialen en bouwproducten moeten worden samengevoegd.

Prefabricage leidt verder nog eens tot veel kortere bouwtijden, dus lagere kosten. De kwaliteit van het werk neemt ook toe en dat biedt weer voordelen richting de op handen zijnde Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Daarnaast is prefabricage veiliger, doordat veel werk in de fabriek plaatsvindt. En doordat je met prefab elementen losmaakbaar kan bouwen, is circulair bouwen mogelijk. Conclusie: Off-site is de onvermijdelijke omwenteling in bouw en renovatie.

Logo

Slimme bouwmaterialen

Slimme materialen zorgen ervoor dat je sneller kunt bouwen, met minder afval en minder materiaalverbruik. Dit kunnen nieuwe producten zijn die zijn ontwikkeld om prefab te kunnen bouwen, maar ook bestaande producten die doorontwikkeld zijn waardoor ze toepasbaar zijn binnen prefabricage.

Prefab

Foto: Celdex.

Een mooi voorbeeld van slimme bouwmaterialen, zijn producten die slimmer werken in de fabriek of bouwplaats mogelijk maken. Denk aan de leverancier van isolatiematerialen die in plaats van rechthoekige platen nu op maat gesneden platen naar de bouwplaats of fabriek brengt. Deze passen altijd en hoeven dus niet meer gesneden te worden. Dat zorgt voor vermindering van het afval en van de bouwtijd.

Een ander voorbeeld vormen bouwmaterialen die ‘losmaakbaar’ zijn. Prefabricage kan een grote bijdrage leveren aan een circulaire economie. Door prefab elementen losmaakbaar met elkaar te verbinden, zijn de materialen na gebruik weer te scheiden en te recyclen. Nog beter is remontabel bouwen. Hierbij kunnen vrijkomende prefab onderdelen weer hergebruikt worden in een volgend gebouw. Hele modules of componenten kunnen door middel van droge verbindingen weer los gehaald worden en nogmaals ergens worden gebruikt.

In de gebruiksfase lenen prefab binnenwanden zich bijvoorbeeld goed voor verplaatsing en herinrichting. En wat te denken van tijdelijke huisvesting. Of een prefab modulaire woning, schoollokaal of kantoorunit die na enige jaren een nieuwe functie krijgt. Van school naar woning of van kantoor naar winkel: systeembouw leent zich prima voor functieveranderingen in de toekomst, zonder dat er direct een nieuw casco nodig is. Dat is slim bouwen!

Op de vakbeurs PREFAB zijn talrijke oplossingen te zien van materialen en installaties die door slimme modificaties of door verdergaande prefabricage snel en eenvoudig zijn te monteren in de fabriek of op de bouwplaats. Vaak gaat het dan om maatwerk of slimme verbindingstechnieken, die montage en demontage veel eenvoudiger maken. Ook kunnen lager geschoolde vakkrachten worden ingezet voor montage en demontage.

Bouwcomponenten (skids & units)

Bouwcomponenten zijn in een fabriek vervaardigde toepassingen die de bouw en installatie versnellen. Veelal zijn het halffabricaten, zoals gevels, daken, complete badkamers en installatiemodules.

Bouwrobot

RoboBrick systeem van Vandersanden verlijmt steenstrips bij de productie van prefab casco’s bij Spaansen Bouwsystemen.

Prefabricage is niet alleen het bouwen van complete woningen in fabrieken. Ook de kleinere aannemer kan aan de slag met halffabricaten, zoals gevels, daken, complete badkamers en installatiemodules. Een voorbeeld zijn de populaire gevelelementen waarbij steenstrips worden gebruikt. Deze worden al in de fabriek op de isolatie verlijmd of met een systeem bevestigd. In combinatie met een betonnen of houtskeletbouwdrager, komt een gevelelement compleet met kozijnen en beglazing aan op de bouwplaats. Maar je kunt natuurlijk ook kiezen voor een prefab betonnen of houtskeletbouw binnenspouwblad, waarna de gevelbekleding traditioneel worden aangebracht, zoals metselwerk of houten gevelbekleding.

Prefab daken kennen we al veel langer: denk aan de complete sandwich dakelementen en scharnierkappen. Een vroeg voorbeeld van prefabricage! Maar zelfs badkamers en complete installatiemodules zijn prefab leverbaar. Voordeel van een prefab badkamer is dat er veel minder disciplines op de bouwplaats door die kleine ruimte heen hoeven te lopen. Dat scheelt veel tijd en afstemmingsproblemen. Hetzelfde geldt voor de installatiemodules, waarbij veel installatiewerk al in de fabriek is gedaan. Kwestie van plug & play op de bouwplaats!

Conceptueel en modulair bouwen

Conceptueel en modulair bouwen kenmerkt zich als geïntegreerde totaaloplossingen. Vanuit de fabriek worden 2D of 3D modules naar de bouwplaats vervoerd, waar deze snel worden geassembleerd tot een wind- en waterdichte woning. Afwerking gebeurt in sommige gevallen in de fabriek en in andere gevallen op de bouwplaats.

Prefab

Complete woningmodule bij geWOONhout in Wehl.

Al in 2014 startte VolkerWessels met de bouw van een fabriek die comfortabele en duurzame woningen onder de naam ‘MorgenWonen’ aan de lopende band kon produceren. Sindsdien beschikt het bedrijf over meerdere fabrieken die complete woningen en appartementen in beton of hout kunnen produceren. MorgenWonen begon acht jaar geleden met een (semi) prefab eengezinswoning, maar inmiddels gaat het ook om (semi) appartementencomplexen tot zes verdiepingen. In acht jaar tijd zijn er circa 3.000 complete prefab woningen en appartementen van de productieband gerold.

De concurrentie liet een tijdje op zich wachten, maar najaar 2020 is Van Wijnen gestart met de bouw van een woningfabriek in Heerenveen. Medio/najaar 2022 wordt de fabriek operationeel en moeten er uiteindelijk jaarlijks 4.000 Fijn Wonen woningen de fabriek verlaten. Bouwbedrijf Plegt-Vos is in maart 2021 gestart met de bouw van een woningfabriek nabij Almelo. Het bedrijf uit Hengelo wil hier kant-en-klaar woningen gaan bouwen, maar ook delen van woningen. Na een opbouw en testfase is de fabriek sinds 2 juni 2022 operationeel (zie elders in deze uitgave) en is gestart met een productiecapaciteit van 30 woningen per week. De komende jaren worden vier andere hallen in fases toegevoegd waardoor deze capaciteit steeds verder uitbreidt. In totaal worden vijf productiehallen en een experience center gebouwd.

Naast deze fabrieken zijn er ook leveranciers van houtbouw, zoals De Groot Vroomshoop, geWOONhout (Koopmans Bouw) en Heijmans ONE, die complete houten woningmodules leveren. Na assemblage van de modules staat er vaak al in één dag een complete woning. Op 1 juli 2022 nam Heijmans de IIBO fabriek (Intelligente Innovatie Bouw Oplossingen) in Heerenveen officieel over. Nog dit jaar worden er voorbereidingen getroffen voor de industriële productie van duurzame houtskeletbouwwoningen voor heel Nederland.

Digitalisering, industrialisatie en productieautomatisering

Zowel in de productie als in het engineering/ontwerpproces kan de bouw niet zonder digitalisering. Geautomatiseerde productielijnen en digitaal aangestuurde fabrieken zijn geen uitzondering meer en zijn ook niet enkel voorbehouden aan de grote bouwers, maar ook inzetbaar en (financieel) haalbaar voor het MKB. Digitalisering leidt tot meer efficiëntie en minder bouwfouten.

Volgens Henri Busker van USP Marketing Consultancy moeten ontwerpers nu al rekening houden met industriële maakbaarheid. USP Marketing Consultancy is ook dit jaar weer kennispartner van PREFAB. Op de beursvloer zijn er verschillende specialisten aanwezig op het gebied van digitalisering.  Busker ziet dat bestaande bouwpartijen en startups met fabrieksmatig vervaardigde woningen komen. En producenten vervolmaken productieprocessen via automatisering en robotisering. Traditionele aannemers kiezen meer en meer voor prefab elementen en zijn aan het monteren in plaats van ‘stenen stapelen’ op de bouwplaats. Busker: “In alle gradaties zie je dat digitalisering productieprocessen bepaalt. Geautomatiseerde productielijnen en digitaal aangestuurde fabrieken zijn geen uitzondering meer. Over een aantal jaren is grootschalige digitalisering in de bouw net zo gewoon als bijvoorbeeld BIM. Tijdig aansluiten op de ontwikkeling van digitalisering geeft wel die kennis en voorsprong die je graag wilt hebben of sterker: nodig hebt om te kunnen overleven.”

In de bouw draait het steeds meer om prefab oplossingen. Daarbinnen speelt digitalisering een belangrijke rol. Zowel in de productie als in het engineering/ontwerpproces kan de bouw niet zonder digitalisering.