Nieuw dorp voor 13.000 inwoners
De Gemeenteraad van Katwijk heeft het bestemmingplan voor Valkenhorst, een nieuwe kern op het terrein van het Marine Vliegkamp Valkenburg vastgesteld. De transformatie van het voormalige militaire vliegveld is een van de grootste woningbouwontwikkeling binnen de Randstad en levert een belangrijke bijdrage aan de woningbehoefte. Met 5.600 woningen voor ongeveer 13.000 bewoners heeft het de omvang van een nieuw dorp.
Bron: KCAP
Begin 2018 is KCAP door het Rijksvastgoedbedrijf gevraagd om een integraal Raamwerkplan voor het terrein van het Marine Vliegkamp Valkenburg te ontwikkelen. Na vaststelling van het Raamwerkplan in 2020 heeft KCAP in samenwerking met Felixx ook het Kwaliteitsboek opgesteld. Daarnaast is KCAP, in opdracht van ontwikkelaar BPD, tevens verantwoordelijk voor het stedenbouwkundig ontwerp van het eerste deelgebied van Valkenhorst, de Limesbuurt. Door de vaststelling van vandaag is de realisatie van de nieuwe kern weer een stap dichterbij gekomen.
De ambitie is om een toekomstgerichte, zelfvoorzienende kern te ontwikkelen, met de sociale cohesie van een dorpsgemeenschap. Deze gemeenschap krijgt een inclusief karakter, met diverse doelgroepen bewoners en verschillende woningtypes waarvan een groot deel bestaat uit betaalbare koop en sociale huur. Deze variatie is terug te zien op wijkniveau, waarbij iedere buurt een eigen ruimtelijke uitstraling meekrijgt. Bovendien wordt Valkenhorst energieneutraal en natuurinclusief. Daarbij wordt ingezet op innovatieve mobiliteit met twee snelbushaltes (HOV), deelmobiliteit en een netwerk van hoogwaardige fietsroutes.
Valkenhorst ligt op een unieke en strategische plek. Het plangebied ligt in de dynamiek van de westelijke Randstad en pal aan de natuur van de duinrand vlakbij strand en zee. Het behouden van de groene, agrarische zone tussen Katwijk en Wassenaar versterkt de landschappelijke inbedding en ecologie.
In het raamwerkplan worden verschillende cultuurhistorische lagen en landschappelijke kwaliteiten gecombineerd om zo de nieuwe kern een eigen identiteit te geven. Het oorspronkelijke deltalandschap, de kustvorming, de Limes – de Romeinse grens – de zandontginningen en het Marine Vliegkamp Valkenburg hebben allemaal hun sporen nagelaten; KCAP bouwt hierop voort met een landschap met Kreken, Banen en Lanen dat deze sporen in zich draagt; door deze ruimtelijke ingrepen ontstaat tegelijkertijd een fijnmazig en ecologisch netwerk dat het plangebied toegankelijk maakt en uitnodigt tot recreatie.
De voormalige start- en landingsbanen vormen een assenkruis dat de nieuwe kern met het omliggende landschap verbindt; op de plek waar beide banen elkaar kruisen bevindt zich het nieuwe dorpscentrum, met winkels en voorzieningen voor de gemeenschap. Karakteristieke plekken en kenmerkende gebouwen zoals de verkeerstoren, hoeves, vliegtuighangars en de kerktoren van Katwijk dienen als oriëntatiepunten op de zichtassen. De oorspronkelijke krekenstructuur van het deltalandschap vormt de basis voor een veerkrachtig watersysteem.
Van oudsher worden dorpen gekenmerkt door organische groei, een grote diversiteit in kavels en tegelijkertijd een zekere mate van eenheid – iets wat moeilijk valt na te bootsen in een ontwikkeling van één à twee decennia. Door dorpse kwaliteiten te definiëren en op te nemen in het raamwerkplan wordt er richting gegeven aan de ontwikkeling van de buurten. Door in de korrelgrootte van de ontwikkelvlekken te variëren en ruimte te creëren voor zelfbouw wordt het eigen karakter van Valkenhorst versterkt. Het kwaliteitsboek biedt daarin een handvest met principes en spelregels om de dorpse kwaliteiten te borgen.
“Het ontwikkelen van een nieuw dorp is een bijzondere en complexe opgave. Het ontwerp dient voldoende flexibiliteit in zich te hebben om veranderende ontwikkelingen over een langere periode mogelijk te maken – en is dus beter geen bindende blauwdruk, maar een raamwerk van hoofdstructuren. Tegelijkertijd moet er meer gebouwd worden dan alleen fysieke ruimte, namelijk een gemeenschap,” aldus Jeroen Dirckx, partner bij KCAP. Voor Valkenhorst wordt daarom gewerkt met een Raamwerkplan en een Kwaliteitsboek; het eerste schetst de hoofdlijnen voor de verschillende fases, het tweede omschrijft de beoogde kwaliteit voor de openbare ruimte, de deelplanontwikkelingen en de bebouwing. Beide documenten samen vormen de basis voor het goedgekeurde bestemmingsplan.
Valkenhorst wordt een dorp met karakteristieke buurten, voor verschillende groepen bewoners. Hoe dit er in de praktijk uit kan zien illustreert de Limesbuurt – met 675 woningen het eerste deelgebied dat binnen Valkenhorst ontwikkeld wordt. KCAP is verantwoordelijk voor het stedenbouwkundig ontwerp. Net als bij het overkoepelende plan staan ook hier diversiteit en duurzaamheid, landschap en historie, gemeenschap en geborgenheid centraal. Tegelijkertijd is de Limesbuurt, mede door de aanwezigheid van één van de twee geplande HOV-haltes en de fietsbrug over de provinciale weg, hét brandpunt in de duurzame mobiliteitsstro-men van het gebied.
Met het plan wordt het voormalige Vliegkamp Valkenburg getransformeerd tot een groene en duurzame gemeenschap waar mensen kunnen wonen, werken, sporten en recreëren. Het nieuwe dorp is geworteld in de context, maar heeft de blik stevig op de toekomst.
