Bio-aangepaste materialen: meer hoogwaardige natuur in stad
Er moet veel meer natuur van hoge kwaliteit komen in Nederland om het welzijn van huidige en toekomstige generaties te waarborgen. In stedelijk gebied moeten we daarom 50 % van onze kale oppervlakken, zoals muren en daken, voor hoogwaardige natuur inzetten. Overheden moeten strenge regels invoeren om dit te garanderen. En het gebruik van bio-aangepaste bouwmaterialen, zoals mosbeton, bij nieuwbouw of renovatie zijn een grote stap in de goede richting. Dit is de visie en drijfveer van bioloog en hoogleraar Bio-adapted and Sustainable Building Materials Henk Jonkers, die 23 juni zijn intreerede uitsprak aan de TU Delft.
Mosbeton. Foto: TU Delft.
De overheid wil één miljoen woningen bijbouwen in de komende tien jaar. Tegelijkertijd gaat de staat van de natuur in Nederland al decennia achteruit. “Slechts 10 % van de natuur in Nederland is in goede conditie en van hoge kwaliteit”, stelt Henk Jonkers. “Terwijl uit allerlei onderzoeken blijkt dat we voor ons voorbestaan geheel afhankelijk zijn van wat de natuur ons levert. En natuur in hoge mate bijdraagt aan ons welzijn.”
De afwezigheid van natuur in de gebouwde omgeving kan leiden tot een veelheid aan problemen. Denk aan hittestress, slechte luchtkwaliteit, overstromingen, bodemvervuiling en -erosie. “Het is dus hoog nodig dat we de staat van de natuur in Nederland verbeteren om ons welzijn te garanderen. Daarvoor moet 30 tot 50 % van het oppervlak van ons land uit hoogwaardige natuur bestaan. Dat vraagt om strenge regels van de overheid, waar de Natuurherstelwet van EU-Commissaris Frans Timmermans bij zal gaan helpen. Maar ook zijn er andere bouwmaterialen nodig om de natuur in onze steden drastisch te verbeteren.”
Mosbeton. Foto: TU Delft.
Van kale muur tot gezonde natuur
De kennis en technologie ontwikkeld in Jonkers zijn wetenschappelijke vakgebied ‘bio-aangepaste bouwmaterialen’ is van nut om de staat van de natuur in de gebouwde omgeving te verbeteren. “Bio-adapted bouwmaterialen zijn door de mens gemaakte materialen die een biologische component bevatten of integratie daarvan mogelijk maken”, legt Jonkers uit. “Deze materialen helpen om kale oppervlakken te transformeren naar hoogwaardige natuur in stedelijk gebied.” Jonkers vond in zijn academische carrière twee nieuwe soorten beton uit die bio-adapted zijn: mosbeton en zelfhelend beton.
Van nutteloos grijs naar nuttig groen
Beton is het meest gebruikte bouwmateriaal in de wereld omdat het relatief goedkoop is maar ook veelzijdig toegepast kan worden. Nadeel is wel dat door het enorme volume van toepassing ook de milieuvoetafdruk hoog is. En kale grijze muren kunnen tot hittestress in de stad leiden. Mos-receptief beton, ontwikkeld door Jonkers en collega Marc Ottele, raakt, zeker met een beetje hulp, snel begroeid en overdekt met een bio-diverse laag mos. “En dat is nuttig, want mos is een veelzijdige plant. Mosbeton kan hittestress verlichten door verdamping, het filtert fijnstof uit de lucht en vangt CO2 af. Ook kan mos regenwater helpen bergen, verhoogt het de biodiversiteit en kan het geluidsoverlast verminderen.”
Verschillende demonstratieprojecten worden nu uitgevoerd met mos-receptief beton. Een voorbeeld is toepassing in geluidsschermen langs de A58. Naast geluidsreductie zouden de mos-schermen ook verontreinigingen moeten neutraliseren en risico op wateroverlast na stortbuien moeten verminderen. In dit project wordt in samenwerking met partners als Rijkswaterstaat, Rutte Groep en TU Delft spin-off Respyre (https://gorespyre.com) de mate waarin mosbeton eerder genoemde diensten levert kwantitatief vastgesteld.
Zelfhelend beton. Foto: TU Delft.
Zelfhelend beton
Een tweede innovatie van Jonkers is zelfhelend beton, dat nu op de markt is gebracht door de TU Delft spin-off Basilisk (https://basiliskconcrete.com/). Een ‘healing agent’, of zelfherstelmiddel, bestaande uit onschadelijke bacterie sporen en voedingstoffen worden in korrelvorm aan het betonmengsel toegevoegd. Eenmaal geactiveerd door water, dat door scheuren het beton binnendringt, ontkiemen de sporen waarna de actieve bacteriën de voedingsstoffen omzetten in kalksteen. Het gevormde kalksteen herstelt de scheuren waardoor het beton weer waterdicht wordt en de wapening beter beschermd wordt tegen corrosie. Hierdoor worden hoge reparatiekosten verminderd en gaan bouwwerken langer mee waardoor ook de milieuvoetafdruk sterk verlaagd wordt.
Zelfhelend beton. Foto: TU Delft.
