Dakprestaties van groenblauwe daken

Tekst: ing. Frank de Groot
Beeld: Erik Steegman, NDA

De Facts and Values Groenblauwe Daken is op 19 september 2018, tijdens het seminar ‘Groenblauwe daken voor een leefbare stad’, door de Green Deal Groene Daken gepresenteerd. De factsheet laat in één oogopslag de dakprestaties van multifunctionele daken zien, waardoor meer opdrachtgevers en bouwpartners enthousiast moeten gaan worden over groenblauwe daken. Niet alleen omdat ze mooi zijn en veel voordelen bieden, maar ook omdat het pure noodzaak is om de doelstellingen uit het Klimaatakkoord Parijs, Regeerakkoord 2017 en het op handen zijnde Nederlandse Klimaatakkoord te halen. Het Klimaatakkoord heeft één groot doel: om klimaatverandering tegen te gaan willen we in Nederland in 2030 bijna de helft (49%) minder broeikasgassen uitstoten dan we in 1990 deden. Een grootschalige toepassing van groenblauwe daken kan een belangrijke bijdrage aan leveren. Bovendien zijn groenblauwe daken een mooi voorbeeld van klimaatadaptief bouwen.

Green Deal Groen Daken

Even terug in de tijd. Groene daken hebben veel voordelen. De vegetatie op groene daken haalt bijvoorbeeld schadelijk fijnstof uit de lucht, houdt regenwater vast, vergroot de biodiversiteit, dempt geluid, isoleert en vermindert hittestress in de omgeving. Daarnaast bieden deze daken ruimte voor recreatie en ontspanning én ze verlengen de levensduur van de beschermde dakbedekking. Om de ontwikkeling van groene daken in Nederland te versnellen, startte in 2014 de Green Deal Groene Daken: een samenwerkingsverband van allerlei partijen die baat hebben bij meer groene daken, zoals gemeentes, waterschappen, verzekeraars, marktpartijen en de Rijksoverheid.
In fase 1 van het programma (2014– 2015) ontwikkelden de partners verschillende verdienconcepten. Sinds 2016 is fase 2 van start (2016-2019): daarin staat het ontwikkelen en experimenteren in de praktijk centraal. In een zevental praktische sporen werken de partners aan kansrijke verdienmodellen rond groene daken. De Green Deal Groene Daken wil voorjaar 2019 door als onafhankelijk landelijk platform multifunctionele daken.

Waterdak bij Walterbos Complex in Apeldoorn.

Klimaatadaptief

Groene daken bieden een oplossing voor de wateropgave binnen de klimaatadaptatie. Door de opwarming van ons klimaat valt er vooral in de zomer steeds meer regen in korte tijd. Ze neemt het aantal stortbuien met regenhoeveelheden van 60 tot 120 mm per dag toe. Groene daken houden regenwater vast (waterberging) en zorgen voor verdamping. Hierdoor komt er minder water in het riool en bij de afvalwaterzuivering bij een gemengd rioolstelsel. Ze verminderen de piek in het riool bij een stortbui. Deze vertraagde afvoer zorgt voor spreiding van waterafvoer naar het riool, en vermindert wateroverlast op straat. Vanwege de vermindering van afvoerpieken in het riool, is er ook minder kans op riooloverstort. Hierdoor blijft het oppervlaktewater schoner. Dat is gezonder voor planten, dieren en mensen en het bespaart ook kosten. Zonder groene daken komt 5,5% via de overstort in het oppervlaktewater. Met groene daken is dit 2,2% van de jaarlijkse hoeveelheid regen.
De mate waarin groene daken water bergen, verdampen en vertragen hangt af van hun ontwerp. Zoals de hoogte van de substraatlaag, de beplanting en de aanwezigheid van een extra drainagelaag, al dan niet met watermanagementsysteem.

Factsheet

De Factsheet Facts and Values Groenblauwe Daken laat dakprestaties zo kwantitatief mogelijk zien. Het overzicht is gebaseerd op dertig wetenschappelijke bronnen. Met de factsheet wil de Green Deal het gesprek tussen alle belanghebbenden van groene daken op gang brengen, met als doel om met meer en betere groene daken samen van alle voordelen gebruik te maken.
Dirk Roosendaal, voorzitter Vereniging Bouwwerk Begroeners (VBB), partner Green Deal Groene Daken: “Wij zijn in een eerder stadium begonnen met een éénduidige terminologie over begroeide daken. Vervolgens zijn de verschillende publicaties en onderzoeken over dakprestaties onder de loep genomen en deze bij verschillende partners – denk aan overheden, brancheverenigingen, bedrijven en kennisorganisaties – voorgelegd. Uiteindelijk zijn deze breed gedragen Facts and Values een belangrijk vertrekpunt om met elkaar het dakenlandschap aan te pakken, te vergroenen en nader vorm te geven.”
Volgens Aart Veerman, commercieel directeur Van der Tol en eveneens partner Green Deal Groene Daken, geven de talloze gestapelde voordelen van groene daken in deze flyer geven maar een ding aan: doen! Lieke Coppens van partner Nelen & Schuurmans: “We willen met deze factsheet eenvoudig en compleet inzicht geven in de kosten-batenbalans voor een groenblauw dak. Door de meerwaarde voor onze leefomgeving duidelijk te maken willen we het vergroenen van daken versnellen.”

Voordelen op een rij

Technisch en financieel
Een groen dak levert meer punten op bij gebouwlabels, zoals BREEAM, GPR en LEED. Ook leidt een groen dak tot 4 – 8% waardestijging van een pand, vergeleken met een vergelijkbaar pand in de nabije omgeving. Een groen dak gaat verder 40 tot 50 jaar mee, een zwart dak 20 tot 25 jaar. Met name het effect van de UV-straling op de veroudering van de daklaag speelt hier een rol. Tot slot zijn de Life Cycle Costs (LCC) over 50 jaar, 16 tot 26% lager dan bij een traditioneel dak.

Energie
Afhankelijk van de isolatie van het dak zelf, kan de temperatuur in de ruimten onder het dak op warme daken maximaal 4 °C lager uitkomen, dan bij een traditioneel dak. Deze verkoeling ontstaat doordat de beplanting water verdampt en hiervoor warmte ‘onttrekt’ aan het dak. Op oudere daken (constructie van voor circa 1987) kan dit tot 75% besparing op energie voor een airco schelen.
Ook de omgeving warmt minder op met groene daken. Door de verdamping en doordat er minder warmte van de zon wordt vastgehouden dan bij een zwart dak. Als de helft van de daken groen is, dan blijft de temperatuur in binnenstedelijke gebieden (hittestress) op warme zomerdagen tot 2 °C lager.
Zonnepanelen op daken leveren per jaar 6% meer energie op in combinatie met groen en blauw. Ze functioneren optimaal bij een temperatuur van 25 °C. Op een zwart dak kan op warme zonnige dagen de temperatuur oplopen tot 80 °C, waardoor het rendement terugloopt. Zolang de planten op het groenblauwe dak water kunnen verdampen, wordt het door de verdamping op een groen dak niet warmer dan 35 °C. Door de zonnepanelen ontstaan er bovendien plekken met schaduw en luwtes. Deze diversiteit aan microklimaten op het dak zorgt voor variatie in planten en trekt vlinders, bijen en andere insecten aan.

Zonnepanelen op daken leveren per jaar 6% meer energie op in combinatie met groen en blauw.

Water
De bergingscapaciteit met een groenblauw dak kan met name bij nieuwbouw oplopen tot boven 100 liter water per m2. De bergingscapaciteit is ongeveer een zware bui van 60 tot 150 mm, ofwel 60 tot 150 liter water per m2. Ter vergelijking: normaal valt er per maand ongeveer 60 tot 80 mm regen in Nederland.
De planten op het dak verdampen de neerslag ook weer: 45 tot 70% neerslag verdampt. Dit geeft verkoeling binnen en buiten en zorgt dat er minder water van het dak afstroomt. Dat bespaart ook € 5,- per m2 op waterzuivering in 40 jaar. Wanneer alle daken groen zijn in een wijk, is bovendien tot 50% minder riooloverstortvolume nodig. Dat geldt ook voor sedumdaken. De hoeveelheid overstortvolume is wellicht nog minder wanneer meer bergingscapaciteit gerealiseerd wordt, zoals met een groenblauw dak. Met een micro-watermanagementsysteem kun je bovendien een dak (op afstand) vertraagd laten leeglopen in 24 tot 48 uur, of bijvoorbeeld een dag voordat er hevige regenval wordt verwacht.
Het aandeel regenwater dat niet verdampt, kan worden opgeslagen voor gebruik op het dak bij droogte, of in de tuin of toiletspoeling. Als je op jaarbasis (850 mm neerslag) alle dakafvoeren van een sedumdak (45% neerslag verdampt) van 30 m2 opvangt, kun je circa 2.100 keer het toilet doorspoelen. Uitgaande van 6 liter per spoeling. In de zomer zal af en toe, afhankelijk van droogte, een tekort ontstaan, en is aanvullend kraanwater nodig. Een gemiddeld gezin spoelt zo’n 16 keer per dag het toilet door, wat betekent dat zij 130 dagen per jaar met regenwater het toilet kunnen doorspoelen.

De bergingscapaciteit met een groenblauw dak kan met name bij nieuwbouw oplopen tot boven 100 liter water per m2. Zoals hier bij een Polderdak van De Dakdokters.

Biodiversiteit
Op een groen dak kan tot 2 kilo groenten en fruit per m2 per jaar worden geteeld. Vlinders, bijen en andere insecten vinden daarnaast met inheemse planten meer voedsel. Deze insecten trekken weer vogels en vleermuizen aan. Door op maat een natuurdak in te richten voor kwetsbare soorten (insecten, vogels en amfibieën) en aan te sluiten bij de ecologische kwaliteiten van het lokaal ecosysteem wordt een bijdrage geleverd aan het regionale ecologische netwerk.

Op een groen dak kan tot 2 kilo groenten en fruit per m2 per jaar worden geteeld. Vlinders, bijen en andere insecten vinden daarnaast met inheemse planten meer voedsel.

Gezondheid: geluid
De begroeiing en het substraat zorgen voor vermindering van de weerkaatsing van geluid met maximaal 3 dB. Hoe dikker de laag, hoe groter het effect. Dit maakt groene daken extra interessant als toepassing in de omgeving van verkeerslawaai, spoorwegen en andere geluidsbronnen. De begroeiing en het substraat zorgen ook voor geluiddemping naar binnen toe. Hoe dikker de laag, hoe groter het effect. Met een ‘doorsnee’ sedumdak wordt maximaal 10 dB demping bereikt. Reductie tot 46 dB is mogelijk met een grondlaag van 200 mm.

Gezondheid: welzijn
Een studie met 40 seconden kijk-pauze op een groen dak versus een zwart dak laat zien dat degenen die op het groene dak uitkeken minder fouten maakten bij hun computertaak. Verder ontstaat er meer sociale samenhang vanaf 1% meer groenoppervlak in de buurt. Zo zien we dat er op het dak van een bedrijfsverzamelgebouw een tuincommissie ontstaat en dat kinderen samen spelen en leren op een dakpark.
Patiënten blijken verder tot 30% minder pijnstillers te gebruiken in een groenere omgeving. Ze verblijven gemiddeld ook één dag korter in het ziekenhuis bij uitzicht op groen (dak).

Gezondheid: luchtzuiverend

De beplanting filtert het fijn stof. Dat kan oplopen tot de afvang van 200 gram fijnstof per m2. Dit effect is met name groot bij grasdaken of natuurdaken. Maar ook een sedumdak geeft enige filtering. Er zijn daksystemen in ontwikkeling waarbij de beplanting ook een rol speelt in het filteren van de binnenlucht.

De Factsheet Facts and Values Groenblauwe Daken is gratis te downloaden: www.greendealgroenedaken.nl/facts-values/

De Factsheet Facts and Values Groenblauwe daken is samengesteld door Green Deal Groene Daken partners: gemeente Rotterdam, Nelen & Schuurmans, Van der Tol en Vereniging Bouwwerkbegroeners in samenwerking met STOWA / COP Meten en Monitoren Groenblauwe Daken.

Meer informatie

• Doe mee en ontgin het dakenlandschap: www.greendealgroenedaken.nl.
• Meer over hoe de waarde van het dak is te vergroten: www.multifunctioneledaken.nl.