Onderhoud op daken: risico’s bij werken op hoogte minimaliseren
Alle werkzaamheden op daken kunnen gevaarlijk zijn, zelfs als ze maar een paar minuten duren. Tim Bissett, Technical Manager en James Sainsbury, International Fall Protection Specialist bij MSA, delen hun ervaring en inzichten rond het beoordelen en uitrusten van dakomgevingen om gevaren en risico’s te minimaliseren.
Het grootste deel van de dakconstructies in Nederland – zeker als het gaat om commerciële gebouwen, maar ook om een groot deel van de woningen – bestaat uit lage en middelhoge platte daken. Omdat zware sneeuwval hier geen groot probleem is, biedt een plat dak, in vergelijking met een schuin dakontwerp, architecten en aannemers een eenvoudige, handige en kosteneffectieve manier om installaties, machines en diensten te plaatsen. Het is dan ook geen verrassing dat de huidige platte daken plaats bieden aan een breed scala aan uiteenlopende, vaak geavanceerde apparatuur: airconditioning, fotovoltaïsche (PV) zonnepanelen, noodgeneratoren, beveiligings- en bewakingscamera’s, satelliet- en mobielecommunicatieapparatuur, hangende systemen voor glasbewassing en meer. Daarnaast zijn er ook functionele elementen zoals goten, wateropslag, daklichten, bliksemafleiders en ventilatieopeningen aanwezig. Al deze constructies en componenten moeten op een bepaald moment periodiek worden geïnspecteerd en/of onderhouden of gerepareerd.
Specificatie: planningskwesties
In hoeverre veilig betreden van en werken op een dak mogelijk is, is afhankelijk van de correcte specificaties en installatie van de juiste valbeschermingsmaatregelen, legt technisch manager Tim Bissett uit: “Het verminderen van risico’s is de verantwoordelijkheid van alle belanghebbenden die betrokken zijn bij de valbeschermingsketen. Architecten en aannemers kunnen deze risico’s verminderen door hier in het ontwerp al rekening mee te houden. Door in een vroeg stadium contact op te nemen met gespecialiseerde installateurs van valbeschermingsapparatuur kunnen de risico’s nauwkeurig worden beoordeeld en met exact op het doel afgestemde specificaties en een budget worden aangepakt.
Het gaat niet alleen het leveren van de juiste valbeschermingsapparatuur. Onderhoudsmonteurs en medewerkers die het werk uitvoeren, moeten opgeleid, deskundig en geïnstrueerd zijn in het gebruik van de vereiste voorzorgsmaatregelen. Voordat onderhoud op hoogte kan plaatsvinden, moeten de risico’s worden ingeschat, moeten de noodzakelijke voorzorgsmaatregelen worden getroffen en moet er schriftelijk een werkmethode worden vastgelegd. Aannemers op locatie moeten nauw samenwerken met de klant en afspraken maken over wie verantwoordelijk is voor welke werkzaamheden.
Methodische aanpak
Een ‘method statement’, een veilige werkprocedure, helpt bij het regelen van werkzaamheden op daken en het duidelijk communiceren van de vereiste voorzorgsmaatregelen aan alle betrokkenen. Hierin worden de belangrijkste gevaren voor de veiligheid en gezondheid beschreven, zoals de risico’s van persoonlijk letsel bij het handmatig hanteren van zaken, risico’s tijdens het werken op hoogte, gevaar voor uitglijden, struikelen en vallen, risico’s gerelateerd aan gereedschap en installaties, risico’s voor de gezondheid door duivenpoep en gevaar voor letsel bij omstanders. Ook worden hier alle te nemen preventieve maatregelen beschreven, zoals controle van vakbekwaamheid, het gebruik van valbeschermingsapparatuur en welk toezichthoudend en ondersteunend personeel er nodig is. Ten slotte worden ook de persoonlijke beschermingsmiddelen vermeld die moeten worden gedragen, zoals een veiligheidsbril, hoofdbescherming en kleding/schoenen.
Risico’s terugdringen bij het werken op daken
De dakomgeving en -constructies brengen specifieke risico’s met zich mee die ook zorgvuldig moeten worden overwogen. Bijna een op de vijf sterfgevallen in de bouw heeft te maken met werken op daken. Sommige slachtoffers zijn gespecialiseerde dakdekkers, maar veel slachtoffers zijn gewoon werknemers die daken repareren en schoonmaken. De belangrijkste oorzaken van overlijden en letsel zijn te wijten aan een val van een dakrand of een val door een zwak dak of zwakke daklichten.
Het spreekt voor zich dat alle daken als zwak moeten worden gezien totdat een deskundig persoon heeft bevestigd dat ze dat niet zijn – en dat geldt ook voor schijnbaar zware bitumineuze of composietdaken op commerciële gebouwen. Men mag er niet van uitgaan dat dakbeplating, ongeacht het materiaal, of dakranden en -gordingen het gewicht van een persoon kunnen dragen.
Daklichten vormen een verborgen gevaar, doordat ze door jarenlange verwering en blootstelling aan Uv-straling hun structurele sterkte kunnen verliezen. Sommige daklichten kunnen in bepaalde lichtomstandigheden slecht zichtbaar zijn en andere kunnen onder een verflaag verborgen zitten. Daklichten moeten worden beschermd tegen onbedoelde betreding door werknemers met behulp van afzettingen of afdekkingen die zijn vastgezet en voorzien van een waarschuwing. Simpele beschermingsconstructies zoals een dubbele veiligheidsreling en voetwering rond de rand zullen het risico gerelateerd aan het betreden van daken drastisch verminderen.
Kortom, welke valbeschermingsmaatregelen er ook worden getroffen, het is van essentieel belang dat werknemers die een dak betreden, de systemen vakkundig en gemakkelijk kunnen gebruiken. Alleen door te kiezen voor en te investeren in kwalitatief hoogwaardige, betrouwbare apparatuur van een gerenommeerde installateur, compleet met geaccrediteerde trainingen, regelmatige bijscholingen en systeeminspecties, kunnen klanten er zeker van zijn dat hun gebouwen veilig zijn voor de werknemers die ze moeten onderhouden.
MSA Safety
www.msasafetyshop.com