Veilig werken met elektrisch gereedschap

Tekst: Ing. Frank de Groot
Beeld: Festool

Test met tafelcirkelzaag TKS 80. Zodra de zaag de knakworst (vinger) raakt, klapt deze weg. De blauwe pijl laat de zeer kleine ‘verwonding’ zien na de vorige demonstratie.

Ongeveer 25.000 werknemers in de bouwnijverheid hebben volgens Volandis te maken met hand-armtrillingen door het werken met gereedschappen die trillingen veroorzaken. De trillingen komen binnen via de handen en worden doorgegeven aan polsen, armen en schouders. Naarmate je langduriger en aan meer trillingen wordt blootgesteld, neemt de kans op gezondheidsschade toe.

Berucht zijn verder draaiende cirkelzagen die bij onvoorzichtig gebruik leiden tot onder meer handletsel. En dan kan een gebruiker van gereedschap ook nog te maken krijgen met gereedschap dat plotseling vast slaat of terugschiet na verhoging van de weerstand. Dat kan vooral leiden tot letsel aan de polsen. “Wij hebben diverse oplossingen om hierop te anticiperen”, zegt productmanager Danny Huijzer van Festool. “Zo hebben onze schuurmachines, boorhamers en onze nieuwe reciprozaag een geïntegreerde trillingsdemping. De invalcirkelzagen en accu-schroefboormachines hebben een KickbackStop en we hebben een tafelcirkelzaag waarvan het zaagblad onmiddellijk blokkeert en wegslaat zodra er contact is met de huid. Tot slot hebben veel van onze machines, zoals zagen en slijpers een snelstop. Na uitschakelen staan de zaag- en slijpbladen binnen twee seconden stil. Hiermee wordt de gebruiker extra beschermd als hij klaar is en de machine snel wil wegleggen.”

Trillingsdemping

Blootstelling aan hand-armtrillingen wordt vaak genegeerd, omdat deze trillingen niet direct tot gezondheidsschade leiden. Volgens Volandis kan langdurige blootstelling aan hand-armtrillingen leiden tot witte en/of dode vingers en tot gewrichtsklachten in handen en armen. Al deze klachten samen worden het hand-armvibratiesyndroom genoemd. De klachten en symptomen hoeven overigens niet tegelijk voor te komen. Daarnaast zijn er ook andere gezondheidsklachten, zoals vermoeidheid, prikkelbaarheid en slaapstoornissen. Volandis adviseert dan ook om de bloostelling aan trillingen te verminderen door te kijken of het werk op een andere manier is uit te voeren, goed onderhoud van gereedschap, blootstellingstijd te verkorten, taken af te wisselen, voldoende pauzeren en warme kleding en handschoenen. Maar ook het gebruik van trillingsgedempt gereedschap wordt genoemd.

“Bij Festool vinden we veiligheid en gezondheid erg belangrijk. Onze accu-boorhamer BHC 18-Basic is dan ook uitgevoerd met trillingsdemping. De geïntegreerde trillingsdemping voorkomt daarbij dat de slagkracht wordt overgedragen op de handen. Maar ook de C-vorm en de uitstekende ergonomie zorgen voor een verminderde werklast. Een ander voorbeeld zijn onze schuurmachines. Die zijn zodanig geconstrueerd dat trillingen zoveel mogelijk worden gedempt. Het is altijd een combinatie van ontwerp en techniek”, aldus Danny.

Onder meer de accu-boorhamer BHC 18-Basic is uitgevoerd met trillingsdemping.

Zaagtafel spaart vingers

Jaarlijks raken er ongeveer 4.000 mensen gewond bij het werken met cirkelzagen. Dat zijn zestien verwondingen per werkdag. Circa 26% van de ernstige ongevallen leidt zelfs tot arbeidsongeschiktheid (DGUV-statistiek ‘Arbeitsunfallgeschehen 2017’). “Ook daar hebben we een oplossing voor. Met de tafelcirkelzaag TKS 80 van Festool neemt het risico op ernstige zaagwonden af. Het zaagblad blokkeert onmiddellijk en slaat weg zodra er contact is met de huid”, zegt Danny.

De vraag is natuurlijk hoe het systeem werkt. Detectie vindt plaats doordat het zaagblad een verandering van elektrische weerstand signaleert zodra huid, zoals van een vinger, het zaagblad raakt. Het blad staat namelijk continu onder een lichte spanning. Huid en spieren geleiden veel beter elektriciteit dan hout. Zodra de sensor registreert dat de weerstand plotseling afneemt, schakelt het beveiligingsmechanisme in werking. Bij gebruik van bijvoorbeeld aluminium of nat hout is het systeem ook uit te schakelen.

Danny licht toe: “Zodra de cirkelzaag de vinger toucheert klapt de zaag razendsnel weg onder de zaagtafel. Het beveiligingsmechanisme wordt binnen 4 milliseconden geactiveerd. En dat is vier keer sneller dan de airbag van een auto zich ontvouwd. Meestal volstaat dan een pleister om het wondje op de vinger te bedekken. Daarnaast zijn zaagblad en de cartridge met beveiligingsmechanisme na de noodstop onbruikbaar geworden en moeten dus vervangen worden. Maar die pleister en vervanging van zaagblad en cartridge zijn nog altijd tien keer beter dan een vinger te moeten missen!”

KickbackStop

De invalcirkelzagen TSC 55 en TS 60 KEBQ-Plus zijn voorzien van KickbackStop.

Letsel kan ook ontstaan door plotseling terugslag of blokkering, veelal met een invalcirkelzaagmachine of bijvoorbeeld een schroefboormachine. Vooral de pols kan dan een klap krijgen. “Daarom hebben wij onze invalcirkelzagen TSC 55 en TS 60 en TPC accu-schroefboormachines voorzien van KickbackStop. Dat wil zeggen dat de machine onmiddellijk stopt wanneer deze onbedoeld en onverwacht vastslaat of de machine uit zijn positie gaat of verdraaid. Geheel zonder uitwisseling of extra kosten is de zaag of boor na activering van de beveiliging direct weer gereed voor gebruik”, legt Danny uit.

Er is ook keuze om de KickbackStop uit te schakelen, bijvoorbeeld voor werkzaamheden met de invalcirkelzaag zonder geleiderail op oneffen materiaal. Het voordeel: bij het volgende inschakelen van de zaag is de KickbackStop automatisch weer actief.

De machines zijn volgens Danny tevens voorzien van het FastFix-systeem: “De FastFix-hendel maakt het wisselen van bijvoorbeeld het zaagblad heel eenvoudig. Daarbij is de constructie van de TS 60 invalcirkelzaag zo doordacht, dat deze volledig vlak op de zijkant neergelegd kan worden. Dat vereenvoudigt de zaagbladwisseling. We merken vaak dat als de zaagbladwisseling meer inspanning vraagt, men eerder geneigd is het zaagblad te laten zitten. Dan zagen ze zelfs aluminium met een zaagblad voor hout. Dat geeft extra slijtage en geeft ook geen optimaal zaagresultaat. Verder zorgt dit voor gevaarlijke situaties.”

Danny besluit: “Maar veel problemen zijn ook te voorkomen door de invalcirkelzaag met twee handen vast te houden, zoals het hoort. Alleen zie je in de praktijk dat één hand al snel bij onder meer de geleider wordt gelegd. Zorg ook dat je stabiel staat en je gereedschap in orde is. Het is dus tevens een eigen verantwoordelijkheid om veilig met gereedschap te werken!”

Festool
www.festool.nl/