Droge mortel 15 meter naar beneden voor gemetseld kunstwerk

Tekst: Henk Wind

Door reliëf in het metselwerk ontstaat een groot kunstwerk. Foto: Henk Wind.

Het treinstation Groningen wordt uitgebreid en vernieuwd. Achter het bestaande monumentale stationspand wordt ondergronds ruimte gemaakt voor verbindingszones voor voetgangers en fietsers en voor een grote fietsenstalling voor zo’n 6.500 fietsen. Bovengronds worden nieuwe perrons gemaakt en ontstaat ruimte voor de bussen van het streekvervoer. De bouw van het nieuwe station wordt uitgevoerd door Strukton Civiel; het ontwerp is van Koen van Velsen architecten.

In de ondergrondse ruimtes heeft de architect gekozen voor grote vlakken metselwerk. In één van de grootste vlakken wordt een kunstwerk aangebracht, dat gecreëerd is door de bekende kunstenaar Gabriel Lester. Hij maakt in het metselwerk het wolkendek van het Groningse ommeland zichtbaar, door te spelen met reliëf.

Speciaal formaat en kleur

Voor het metselwerk heeft Wienerberger speciale stenen gebakken, vertelt Patrick Bos, die voor Strukton Civiel de bouwkundige delen van het werk begeleidt. “In totaal gaat het om zo’n 700.0000 stenen in twee kleuren: zand en rood. Per kleur is een speciale partij klei gebruikt om precies deze steen te krijgen. Het formaat is door de architect bepaald, onder meer aan de hand van het raster van de betonbalken in het dek waar het metselwerk op aan moet sluiten. Het is een behoorlijk dichte steen, met grote perforaties. In het kunstwerk wordt die steen schuin naar buiten gedraaid om reliëf te creëren.”

Voor de verwerking van deze steen was een aangepaste metselmortel nodig, alsmede een voegmortel op precies de goede kleur. Dat gaat zelfs zo ver dat de kitleverancier voor de – vertande – dilatatievoegen een kit van de juiste kleur zoekt die bezand kan worden, zodat die vrijwel onzichtbaar is tussen het voegwerk. Belangrijk was ook dat de mortel uitbloeiingsarm zou zijn, om witte kalkuitslag te voorkomen. “Uit ervaring weten we dat we dan bij Remix aan het goede adres zijn.”

Maar ook logistiek lag er een uitdaging. Het metselwerk wordt namelijk grotendeels uitgevoerd op bouwlaag -2 en de bereikbaarheid van die verdieping is lastig. “We hebben maar één grote doorgaande sparing naar -2. Daar zetten we de pallets met stenen met de kraan doorheen naar binnen. Dat doen we zo veel mogelijk in één keer, want de kraan moet daarvoor vlak langs het spoor staan waarvoor allerlei speciale maatregelen nodig zijn. Vervolgens worden de pallets met een heftruck verder getransporteerd over de keldervloer.”

Op -2 staat de menginstallatie, waar de specie voor de metselaars wordt bereid. Foto: Remix.

“Voor de continue aanvoer van metselmortel is inzet van een kraan geen optie. Aanvoer via de bouwlift was ook niet haalbaar. Je kunt op één plek naar -1 en vervolgens moet je 50 meter lopen om met een andere bouwlift naar -2 te gaan. Uiteindelijk hebben we er dan ook voor gekozen om op maaiveld een silo te plaatsen en de droge mortel naar -2 te transporteren”, zegt Bos.

Dat klinkt eenvoudiger dan het is. “Met een druksilo kun je droge mortel wel naar boven transporteren, maar naar beneden is echt anders. Onze machineleverancier Mtec gaf aan dat dat niet kon”, zegt accountmanager Jan Bouwe Reinholdt van Remix. Desondanks durfde Remix als enige mortelleverancier de uitdaging aan te gaan. En met succes, zo blijkt inmiddels.

Kwaliteit garanderen

De silo met droge mortel is op een bereikbare plek op maaiveld geplaatst. Foto: Remix.

“Als je naar beneden transporteert gaat de mortel ontmengen en wordt deze uit elkaar geblazen. Ook bij verplaatsen over horizontale afstanden worden de verschillende bestanddelen van de mortel uit elkaar geblazen. Dat moet je voorkomen. Aan het eind van de slang moet de mortel nog steeds de juiste samenstelling hebben om de kwaliteit van het metselwerk en de verwerkbaarheid te kunnen garanderen”, zegt Reinholdt. Met enkele creatieve aanpassingen van de drukinstallatie van het bestaande Droge Mortel Transport Systeem (DMTS) door de technische mensen van Remix lukte dat. Daarbij is de horizontale verplaatsing zo kort mogelijk gebleven en zijn in dat traject hoogteverschillen gecreëerd. Zowel de silo op maaiveld als de mengunit op -2 zijn zo dicht mogelijk bij de doorgaande sparing geplaatst.

De droge mortel komt op -2 bij de mengunit, waar water bijgemengd wordt. De metselspecie wordt vervolgens in grote bakken met heftrucks verder naar het werk getransporteerd en daar verdeeld in de speciekuipen.

Grover zand

Remix paste niet alleen het transportsysteem aan, maar ook de mortel zelf. Reinholdt: “Wij kunnen met ons Mortel-Op-Maat kiezen uit ruim 1.000 verschillende mortelrecepten, afgestemd op de steen, de bouwplaatsomstandigheden en het jaargetijde. De mortel voor dit project is nog speciaal aangepast. Omdat de steen uit het vlak wordt gedraaid en forse perforaties heeft, hebben we een grover zandpakket gebruikt, namelijk een K6 korrel. We hebben daarbij minder aanmaakwater nodig. Dat geeft de mortel een hogere stabiliteit en verhoogt het stapeltempo. Dat we minder aanmaakwater nodig hebben, is ook gunstig voor de droging want het zijn toch vrij vochtige omstandigheden in de tunnelbakken. Kortom: Het is mortel op maat en op afstand.”

De metselaars verstellen de draad om zowel de uitstekende als de vlak liggende stenen aan de draad te kunnen stellen. Foto: Remix.

Metselen aan de draad

Het kunstwerk wordt gemetseld door medewerkers van metselbedrijf Schuler uit Emmen. Voordat die daarmee aan de slag gingen, werd eerst een proefmuur gemaakt. “Toen bleek dat de perforaties zichtbaar werden als we de steen 25 mm uit het vlak draaiden. Die afstand is toen nog aangepast”, vertelt Patrick Bos.

De metselaars stonden daarbij voor de uitdaging om de uitstekende stenen op de juiste manier aan te brengen. “Ze spannen de draad daarvoor op de lijn van de voorkant van de uitstekende stenen. Waar het metselwerk niet uitsteekt, wordt bij de stelprofielen een lat achter de draad geplaatst zodat die in het goede vlak komt”, vertelt Bos. Met die manier van spannen blijken de ervaren metselaars in de praktijk prima uit de voeten te kunnen. Het is nu nog een klein ploegje metselaars die hier aan werkt. Dat kan ook want er is nog tijd genoeg voor het metselwerk, maar binnenkort zullen we wel gaan opschalen.”

Volgens planning zal het de reizigerspassage medio 2025 in gebruik genomen worden. Daarmee is het werk nog niet afgerond want dan wordt nog gewerkt aan andere onderdelen, zoals de tunnel voor de streekbussen en fietsers. Het metselwerk inclusief het kunstwerk zal dan echter wel in zijn volle glorie voor iedereen zichtbaar zijn.

Remix
www.remix.nl