Te gast op aarde

Broeder Isaac: “Geen druppel vocht meer van dit terrein, anders dan bier.” Foto: Marina Kemp.

Tekst: Rick van de Weg, Havana Orange

Vol trots presenteerde broeder Isaac, prior van de Abdij Koningshoeven zijn Biomakerij. Deze ecologische waterzuivering zuivert ter plekke het afvalwater van de trappistenabdij en de brouwerij door de wisselwerking tussen micro-organismen in het afvalwater en op de wortels van planten en wortelstructuren. De installatie, vormgegeven als een botanische tuin, is mede mogelijk gemaakt door subsidie Deltaplan Hoge Zandgronden vanuit de Provincie Noord-Brabant. De Biomakerij is in co-creatie ontwikkeld door Abdij Koningshoeven, Waterschap De Dommel, M.J. Oomen riool- en betontechniek B.V. (VolkerWessels-onderneming), Biopolus (bedenker Biomakerij), gemeente Tilburg en Provincie Noord-Brabant.

Thomas Rau: “Akkoorden Parijs zijn een groot drama.”

De Biomakerij: botanische tuin als afvalwaterzuivering. Foto: Marina Kemp.

Verdere stappen

De brouwerij waarin het vermaarde trappistenbier La Trappe wordt gemaakt produceert jaarlijks bijna een miljoen kubieke meter afvalwater. Na zuivering gebruikt de abdij het afvalwater voor irrigatie van eigen grond, besproeien van planten in de kwekerij en het omspoelen van bierflessen. Met het opleveren van de bouw stopt de ontwikkeling en innovatie op de abdij niet. Het is de bedoeling om op termijn ook een viskwekerij en hopteelt te ontwikkelen. Het slib uit het proces van de waterzuivering wordt geschikt gemaakt als compost voor de kwekerij. “Onze ambitie komt voort uit innerlijke overtuiging en is kraakhelder: geen druppel en geen gram grondstof meer van ons terrein af, anders dan in de vorm van bier”, aldus broeder Isaac.
Peter Glas, watergraaf van Waterschap De Dommel vult aan: “De Biomakerij is een 100% circulaire waterzuivering, de eerste van een nieuwe generatie zuiveringsconcepten in Nederland. Dit sluit volledig aan op de stappen die waterschappen zetten naar een circulair Nederland in 2050.”

Het minst duurzame project vanaf nu

Het project was niet alleen aanleiding voor trots, maar ook om kritisch te kijken naar wat er volgende keer beter kan. “Dat past ook goed bij de filosofie van Primum”, aldus Lars van der Meulen, manager van het duurzaamheidsadviesbureau. “Elk project is een mogelijkheid om te leren. Dat is ook het mooie van deze setting. Deze jonge mensen zijn nog veel minder verpest door ‘oud denken’ als de ranglijstjes met ‘het meest duurzame project bij oplevering’, maar willen continue verbeteren.”

Material Matters

Ook Thomas Rau, visionair, architect en auteur van het boek ‘Material Matters’, deed op dat vlak een duit in het zakje. “We moeten beseffen dat we te gast zijn op aarde. We zijn niet de gastheer. Dat vergt een geheel andere mindshift.” Rau veegde vervolgens de vloer aan met duurzaamheid (“slechts een optimaliseringsslag’’) en de Parijs-akkoorden (“Een drama! Er is niet afgesproken wat nodig is, maar wat mogelijk is”) en pleitte voor mentaal leiderschap. Het is de reden waarom Rau vorig jaar, samen met onder andere VolkerWessels als ‘founding father’, de Madaster Foundation heeft opgericht. Deze bepleit een materialenpaspoort voor elk bouwwerk, waar gedocumenteerd is welke materialen bij de bouw zijn gebruikt en hoe ze zijn verwerkt.
“Door materialen een identiteit te geven, behouden ze hun waarde”, legt Rau uit. “Gebouwen worden daarmee materialendepots; geschikt voor hergebruik. Afval verdwijnt.” Volgens Eric Habraken, initiatiefnemer van De Verspillingsfabriek, een goede ontwikkeling. “Het systeem dat we nu hebben, staat te ver van de natuur af. De natuur kent per definitie geen verspilling. Afval van de één is de voedingsstof voor de ander. Daar moeten we met de bouw ook naar toe.”

Principes betalen

Alhoewel die ambitie breed gedragen werd, blijkt de praktijk weerbarstig. Michiel van Wickeren, die onlangs de stekker uit zijn duurzame ‘leenwinkel’ De Spullenier trok: “Zo lang de arbeidskosten hoog zijn, blijft het ongelooflijk lastig om tweedehands bouwmaterialen economisch terug te winnen.” Ook dat beeld werd herkend. “Het is natuurlijk wel zo dat je bereid moet zijn om voor je principes te betalen”, sloot Jan de Ruiter, CEO VolkerWessels aan. “Dat gebeurt nu nog mondjesmaat, maar ik merk een toenemende bereidheid bij onze klanten om te betalen voor circulaire oplossingen.”
Dat de bouwsector daar zelf ook een voortrekkende rol in te spelen heeft, was voor de bestuursvoorzitter van het Amersfoortse concern ook duidelijk. “We moeten dringend op zoek naar andere manieren van bouwen. Veel meer industrieel en prefab.” Daarvan heeft het bouwbedrijf met MorgenWonen overigens al een fraaie showcase op de plank liggen. Van deze vrijwel geheel op industriële wijze gefabriceerde huizen, zijn er tot halverwege dit jaar al duizend opgeleverd. Het is ook de eerste woning die met een Madaster materialenpaspoort wordt geleverd. “We hebben nu in feite zo’n 189.000 ton aan geregistreerde bouwmaterialen opgeslagen in een magazijn van duizend woningen, die in de toekomst weer vrij zullen komen.”

MorgenWonen-concept, eerste woning die met een Madaster materialenpaspoort wordt geleverd.

Nationale en internationale erkenning

Het project Biomakerij op Abdij Koningshoeven wordt nationaal en internationaal erkend als het gaat om innovatieve circulaire wateroplossingen. Zo is het project genomineerd voor de Waterinnovatieprijs 2018 van de Unie van Waterschappen. Daarnaast zal de Biomakerij, als onderdeel van het door de EU gefinancierde onderzoeks- en innovatieproject NextGen, worden gebruikt als een test- en demonstratiesite voor nieuwe bedrijfsmodellen en hightech watercirculaire oplossingen met de potentie om op te schalen.