Dematerialisatie baksteengevels
Met productinnovaties dragen baksteenfabrikanten bij aan de verdere verduurzaming van gevels. Door versmalling, verslanking en vermagering van de baksteen vermindert het grondstof- en energiegebruik. Met als resultaat een nog betere milieuprestatie (MKI-waarde) en minder CO2-uitstoot per baksteen en dus ook per vierkante meter gevelwerk.
Tekst: ing. Frank de Groot en Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB)
Bij de S-line® smalle gevelstenen van Vandersanden is de breedte van de steen teruggebracht van 10 naar 7 cm. Foto: Vandersanden.
Dematerialisatie is in de bouw een lastige opgave, maar de baksteenfabrikanten hebben hier al enkele belangrijke stappen gezet. Denk aan bakstenen met perforaties of uithollingen (frogs) in de volle baksteen of door versmalling tot smalle baksteen of baksteenstrip. Hierbij worden de goede materiaal- en producteigenschappen en ook de toepassingsmogelijkheden van de ‘volle’ metselbaksteen behouden.
Door dematerialisatie is ook veel minder energie nodig voor de productie. Daarnaast is het gewicht per steen lager. Dat zorgt voor energiebesparing bij het transport, een lichtere gevelconstructie (onder andere geveldragers), een lichtere fundering en meer gemak bij de verwerking. Ook dat is gunstig voor de totale milieuprestatie van het gebouw.
Perforaties
Vooral strengpersbaksteen is leverbaar met perforaties. Kleine perforaties vergen vrijwel geen extra metselmortel en kunnen de hechting iets verbeteren. Ontwerp, uitvoering en uiterlijk zijn gelijk aan dat van regulier ‘vol’ baksteenmetselwerk*.
Uithollingen (frogs)
Vooral (hand)vormbakstenen kunnen van uithollingen (frogs) worden voorzien. Dat bespaart klei en energie voor drogen en bakken. Ontwerp, uitvoering en uiterlijk zijn gelijk aan dat van regulier ‘vol’ baksteenmetselwerk*. Bij klampmetselwerk (baksteen op de strek verwerkt) komen de uithollingen in het zicht, wat een uniek aanzien geeft. De toepassing en eisen zijn vergelijkbaar met die van smalle baksteen.
Smalle baksteen
De smalle gevelstenen zijn te combineren met gevelstenen in traditionele breedte, waardoor je met reliëfs kunt werken. Foto: Vandersanden.
De versmalde strengpers- of (hand)vormbaksteen is minimaal 65 mm breed. Het uiterlijk en de uitvoering lijkt sterk op dat van regulier ‘vol’ baksteenmetselwerk. Voorbeelden zijn de EcoBrick van Wienerberger (dikte van 65 mm) en de S-line gevelsteen van Vandersanden (dikte van 70 mm).
Bij de detaillering en het metselverband moet men wel rekening houden met het effect van de smalle kopmaat op het metselverband. Door gebruik van een smallere gevelsteen start je namelijk vanuit een hoek of kozijn met een kleinere kop, waardoor een strek geen ‘twee koppen plus voeg’ meer is. Dus gaan de strekken onderling verspringen. Dat is eenvoudig op te lossen door in een hoek of vanaf een kozijn te starten met een gezaagde passteen. Dan kun je verder de meeste verbanden toepassen die je wilt.
Bij windbelasting is de constructieve sterkte van een spouwmuur een ‘teamprestatie’ van binnen- en buitenblad en de spouwankers. Een smal buitenblad kan worden gecompenseerd door een gestapeld steenachtig binnenblad aan de bovenzijde door de vloeren te steunen of dikker te maken. Ook met een binnenblad van (prefab)beton, staalskeletbouw en zelfs houtskeletbouw is de afdracht van de gehele windbelasting vrijwel altijd mogelijk. De stijfheid van de muur is dan een belangrijk aandachtspunt. Zie voor meer informatie KNB-Infoblad 39*.
De EcoBrick van Wienerberger met een dikte van slechts 65 mm. Foto: Wienerberger.
Baksteenstrips
Strengpers- of (hand)vormbaksteenstrips zijn circa 15 tot 25 mm dik. Het uiterlijk is gelijk aan dat van regulier ‘vol’ baksteenmetselwerk. De baksteenstrips dienen alleen als systeem te worden toegepast, waarbij strips, lijm en ondergrond op elkaar zijn afgestemd. De verwerking gebeurt op zowel prefab panelen als ook ‘in situ’ op de bouwplaats. Voor de kwaliteitsborging van het systeem en de montage is recent BRL 1330 gepubliceerd. Hiermee wordt 50 jaar constructieve duurzaamheid aangetoond. De geringe dikte van baksteenstrips in combinatie met een dikke laag isolatiemateriaal zorgt voor een slanke maar bovenal energiezuinige gevel met een laag gewicht. Verlijming is ook mogelijk op plaatmateriaal of beton. De verlijming van strips volgens BRL 1330 ‘Verlijmen van strips op prefab bouwdelen’ kan sneller gaan dan traditioneel metselwerk. Zie voor meer informatie de KNB-brochure Keramische steenstrips: innovatief en vertrouwd*.
* Zie voor de (genoemde) technische infobladen en brochures gevelbaksteen de rubriek ‘publicaties’ op www.knb-keramiek.nl.
