Kan kalkzandsteen nog duurzamer?
Woningbouw in kalkzandsteen biedt al een hele lage MKI- en MPG-score, zo blijkt uit NIBE-onderzoek. De Vereniging Nederlands Kalkzandsteenplatform (VNK) is erg tevreden met die positieve conclusie. De vereniging ziet dit echter niet als een einddoel, maar vooral als een mooi startpunt voor verdere verbetering van de milieuprestaties van kalkzandsteen. In de grondstofvoorziening, de productiemethoden en de toepassing van het materiaal heeft VNK grote ambities wat betreft verduurzaming.
Tekst en beeld: VNK
Als branchevereniging voor de Nederlandse kalkzandsteenfabrikanten en -leveranciers heeft VNK een duidelijke voortrekkersrol bij het streven naar verduurzaming. Nu al is een MPG-score beneden de 0,8 te realiseren en een verdere verlaging sluit Edwin Lokkerbol, voorzitter VNK, niet uit. “In een gemeenschappelijk verklaring hebben een aantal partijen aangedrongen op een verdere verlaging van de MPG-score. Of deze verlaging er na 2025 nu wel of niet komt, wij vinden het vanzelfsprekend dat we streven naar een zo laag mogelijke MPG. Hierbij brengen we eisen op het gebied van duurzaamheid – kalkzandsteen is ontworpen om tenminste 70 jaar te blijven staan – betaalbaarheid en (constructieve) veiligheid met elkaar in balans.”
NIBE-onderzoek 2022
In 2022 vergeleek het NIBE bij drie woningtypen (vrijstaand, rijtjeswoning en appartement) de milieu-impact van de woningscheidende wanden en binnenspouwbladen. Van prefab beton, gietbeton, keramiek, houtskeletbouw en kalkzandsteen werden eveneens de Milieukosten Indicator (MKI) als de Milieuprestatie Gebouwen (MPG) uitgerekend.
Zowel bij rijtjeswoningen als appartementen is kalkzandsteen de onbetwiste winnaar. Bij vrijstaande woningen gaat kalkzandsteen nagenoeg gelijk op met houtskeletbouw en is er een fors verschil met prefab beton en keramische materialen.
NIBE keek op verzoek van de VNK ook naar de Global Warming Potential, één van de elf milieueffecten die in het kader van klimaatverandering een eigen eenheid heeft, in dit geval KG CO2 eq(uivalent). De NIBE-analyse toont daarbij aan, dat woningscheidende wanden van kalkzandsteen in vergelijking met de andere bouwsystemen een lage KG CO2 eq bevatten. De overall conclusie luidt dan ook: “Kalkzandsteen levert in vergelijking met andere bouwmethoden uit het onderzoek de beste milieuprestatie voor een woning.”
Ook meest economische keuze
“Eerder hebben we bouwkundig adviesbureau AACON de financiële kant van woningbouw met kalkzandsteen laten doorrekenen op basis van regelgeving uit het Bouwbesluit”, vertelt Edwin. “Ook wat betreft het complete casco van drie type woningen met verschillende materialen voor wanden, begane grondvloer en verdiepingsvloer, komt kalkzandsteen als meest economische keuze naar voren. Dat scheelt duizenden euro’s per woning.”
Industrieel bouwen en kalkzandsteen
Bij veel discussies die betrekking hebben op ‘industrieel bouwen’ denken mensen aan woningen die ‘uit de fabriek’ komen. Hierdoor kunnen er snel veel woningen worden gebouwd. Toch vindt de voorzitter van de VNK dat er te weinig wordt nagedacht over de industrialisering van zowel de productie van bouwmaterialen als de wijze waarop de materialen op de bouwplaats snel in elkaar kunnen worden gezet. “Ook qua bouwsnelheid scoort kalkzandsteen vergelijkbaar of soms zelfs beter dan de andere bouwmaterialen. Nu al worden woningen met kalkzandsteen, dankzij BIM, als legoblokken in elkaar gezet. In de fabriek worden alles op maat gezaagd. Tijdens de productie is er geen afval. En ieder blok wordt in de fabriek van een unieke code voorzien waardoor deze op de bouwplaats direct gekoppeld wordt aan andere blokken op basis van de code. Een aantal straten van tientallen woningen kan in een week in elkaar gezet worden met kalkzandsteen. Het is een vorm van prefab bouwen geworden en het kan nog efficiënter.”
CO2-footprint verder verlagen
Ook op de bouwplaats en tijdens het transport zijn verbeteringen mogelijk, zo vertelt Edwin: “Wij willen niet alleen de CO2-footprint van het productieproces, maar van het gehele bouwproces verder verlagen. Enerzijds door emissieloos bouwen en het transporteren met elektrisch aangedreven machines en voertuigen, anderzijds is er rond het product kalkzandsteen ook nog het nodige te regelen. Zo maken we bijvoorbeeld afspraken met toeleveranciers over de inkoop van kalksoorten met lagere CO2-footprint. Ook werken we al met elektrisch aangedreven cutterzuigers in onze zandwinputten. Meer circulariteit bereiken we door met gemeenten en opdrachtgevers in gesprek te zijn over een hoger percentage recyclinggranulaat. Alles is erop gericht om meer circulair en emissiearmer te worden en dat begint goed te lukken.”
Wat betreft het minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen ontplooien de leden van VNK eveneens veel initiatieven, zo legt Edwin uit. “Bij de productie willen we richting 2030 investeren in een omschakeling naar bijvoorbeeld elektrisch verhitten van de stoomketels. We hopen daarbij wel, dat de voorspelde en soms al actuele netwerkcongestie ons niet in de wielen gaat rijden. De continuïteit van stroomlevering is immers cruciaal voor productielocaties.”
Innovatie op basis van het verleden
Het verleden is voor de leden van VNK een inspiratiebron, zo legt Edwin uit. “Na de Tweede Wereldoorlog hebben we in Nederland op grote schaal als sector miljoenen woningen gebouwd. Dat kon snel, goed en betaalbaar door gebruik van bouwmaterialen die we niet van ver hoefden te halen. Kalkzandsteen was daarbij erg belangrijk.”
Toch wil hij niet in het verleden blijven hangen: “Het verleden is wat ons betreft een inspiratiebron om met lokale bouwmaterialen weer ongekend veel woningen te bouwen die zeer betaalbaar zijn. En waarvan de milieu-impact steeds geringer wordt. Ook constructief kan er ongekend veel met kalkzandsteen. Daardoor hebben we er het volste vertrouwen in, dat we ook in de toekomst een belangrijk rol kunnen blijven spelen om goede en betaalbare woningen te bouwen. Want daaraan is een grote behoefte.”
