Welke valbeveiliging in hoogwerker?

Tekst: Dirk van Blijswijk, voorzitter Werkgroep Werken met Valbeveiliging

Hier lijkt de valbeveiliging in orde te zijn, maar dat is niet zo. Hier wordt een ‘valstopblok’ gebruikt, maar die mag in Nederland niet worden gebruikt! Foto: Shutterstock.

Wel of niet verplicht?

Is het nu wel of niet verplicht om in een hoogwerker valbeveiliging te dragen? Wanneer de fabrikant van een hoogwerker in zijn gebruikershandleiding aangeeft dat men in zijn machine valbeveiliging dient te dragen dan is het verplicht om dit te doen. Ondanks dat het arbeidsomstandighedenbesluit niet specifiek hierin voorziet gaat het dus in deze om de handleiding van de fabrikant. Deze stelt wel of niet de voorwaarde en daarmee is de discussie beslecht.

2m lijn altijd veilig?

Veel gehoord: met een 2 meter lijn ben ik altijd veilig in een hoogwerker. Niets is echter minder waar. Steeds vaker zien we namelijk dat de aanhaakpunten in een hoogwerker op ongeveer 70 cm hoog zitten, net naast het bedieningspaneel. Als we er dan rekening mee houden dat de railing van de kooi 110 cm hoog is, dan is de rekensom snel gemaakt dat je boven de railing uit kan komen met een lijn van 2 meter.

Ook als de aanhaakpunten op voetniveau zitten in de hoek van de korf. De lijn zal nooit onder spanning komen te staan waardoor, door het stuiter effect van de hoogwerker, de persoon in de korf over het hekwerk kan worden geslingerd.

Ditzelfde geldt ook voor het gebruik van een persoonlijk valblok. Maar al te vaak hoor je dat dit product hetzelfde werkt als een gebied begrenzende lijn, omdat hij zo snel zou kunnen stoppen. Wat echter niet wordt meegenomen hierin is het ‘stuiter’ effect van de hoogwerker, waardoor het valstopblok weer kan deblokkeren. Hierdoor kan de lijn langer worden en kan men dus alsnog uit de korf komen, met alle gevolgen van dien.

In Duitsland is het gebruik van een valblok opgenomen in een DIN norm. Hierdoor wordt er vaak aangegeven dat het daarom dan ook in Nederland mag. De DIN norm wordt in Nederland echter niet herkend en erkend. Daarmee mogen producten die conform deze DIN norm zijn getest niet in Nederland worden ingezet!

Gebruik schokdemper

Ook veel gehoord: ik moet een verbindingsmiddel gebruiken met schokdemper. Inderdaad kan een schokdemper de krachten op de hoogwerker in ieder geval reduceren tot minder dan 6 kN. Waar de meeste gebruikers echter geen rekening mee houden, is dat (conform de huidige hoogwerker norm EN 280:2015) het aanhaakpunt in de hoogwerker maar ‘berekend’ is op 3 kN. Nog maar even niet te praten over de kleine marge in toelaatbare krachten die er zit tussen het deel van de korf en de giek waar deze zich met elkaar verbinden. Naast dat het ankerpunt voor 3 kN is berekend, kan een schokdemper tot wel 1,75 meter uitscheuren. Tel hierbij op de lengte van de lijn (meestal 2 meter) en dan is de aanname dat de medewerker, wanneer hij buiten de korf komt, onder de korf kan komen en door het stuiter effect met zijn hoofd tegen de onderkant van de korf kan komen, wellicht snel te maken.

Voor een valblok zal deze lengte naar alle waarschijnlijkheid een stuk korter zijn zodat men niet onder de korf kan komen, maar onder bepaalde omstandigheden kan je nog steeds uit de korf komen. Daarbij nog in acht nemende dat nog steeds niet iedereen een helm met kinband draagt (als ze al een helm dragen). Hierdoor zal de helm van het hoofd af komen tijdens de val en zo het hoofd onbeschermd zal laten met alle potentiële gevolgen van dien.

Hoe ‘moet’ het dan wel?

Dit is hoe het moet; met verstelbare lijn zonder demper die strak staat. Foto: Collé Rental.

Hoe moet het dan wel in Nederland? Navraag bij de afdeling Publiek en Informatie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leert ons dat de overheid in dit geval vooral kijkt naar artikel 7.18 Lid b van het Arbobesluit en het negende lid van Arbobesluit 7.23d.

Stelling van de overheid is dat wanneer je valbeveiliging gebruikt in een hoogwerker, je het op dusdanige wijze moet gebruiken dat het verlaten van de korf (waar in dit geval dus ook een val onder wordt verstaan) niet kan voorkomen. Je kan hier ook de arbeidshygiënische strategie op los laten.

Wanneer je valbeveiliging gebruikt zul je eerst moeten kijken naar een manier om het werkgebied te begrenzen (restrictie) en daarna pas naar het voorkomen van de invloeden van een val. In het geval van een hoogwerker is het begrenzen een mogelijkheid waarmee de stap naar valbeveiliging dus eigenlijk niet genomen dient te worden. Het product wat dan overblijft is de verstelbare lijn. Of zoals het bijvoorbeeld door IPAF (International Powered Access Federation) is omschreven als een kort instelbaar koord. Conform EN 358 (‘Persoonlijke beschermingsmiddelen voor werkplekpositionering en ter voorkoming van vallen’) moet die vast gemaakt worden aan de D-ring die zich aan de voorzijde of rugzijde van het harnas bevindt (naar gelang de werkzaamheden). Deze lijn dient dusdanig ingesteld te worden dat een val uit de korf voorkomen wordt.

Let overigens ook bij dit soort producten op of deze getest is voor het lichaamsgewicht van de gebruiker. Het feit dat je geen val kan maken (wanneer goed gebruikt) betekent niet dat er niets fout kan gaan. Een product dat getest is voor 100 kg, kan bij meer dan 100 kg wellicht gaan slippen. Hiermee is er weer een potentie om te vallen.

Ook hier het gebruik van een vaste lijn, zoals het hoort. Wel zien we hier nog enige restlengte. Foto: Shutterstock.

Conclusie

Zoals met alle producten op de markt is het te allen tijde van belang om vooraf goed advies in te winnen bij een specialist en de handleiding van de diverse fabrikanten te raadplegen. Wat mag er wel en niet? Bij twijfel contact opnemen met de leverancier of de fabrikant. Zeker als een handleiding van de hoogwerker een product zou kunnen voorschrijven dat in Nederland niet toegelaten zou zijn, zoals hiervoor beschreven.